Mô hình kraljic là gì? Ví dụ về mô hình Kraljic

Mục lục [Ẩn]

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, hoạt động mua hàng giữ vai trò chiến lược trong việc đảm bảo sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Đây không chỉ là quá trình cung ứng nguyên liệu, hàng hóa mà còn góp phần quyết định hiệu quả vận hành và khả năng tối ưu hóa chi phí. Tuy nhiên, việc quản lý đa dạng các mặt hàng và nhà cung cấp lại đặt ra nhiều thách thức, từ việc xác định mức độ ưu tiên của từng loại hàng hóa đến việc xây dựng mối quan hệ hợp tác bền vững với các nhà cung cấp. Trước thực tế đó, mô hình Kraljic ra đời như một công cụ hữu ích giúp doanh nghiệp phân tích và quản lý danh mục mua hàng một cách khoa học. Bài viết này sẽ tập trung giới thiệu mô hình Kraljic, đồng thời phân tích những ưu điểm, hạn chế và cách thức áp dụng mô hình này để hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đưa ra các quyết định mua hàng chiến lược.

Mô hình Kraljic là gì?

Mô hình Kraljic, do Peter Kraljic giới thiệu vào năm 1983 trên tạp chí Harvard Business Review, là một công cụ phân tích danh mục mua hàng chiến lược. Mô hình này giúp doanh nghiệp xác định và quản lý hiệu quả các mặt hàng dựa trên hai yếu tố chính: mức độ tác động đến lợi nhuận và mức độ rủi ro liên quan đến nguồn cung. Kraljic nhấn mạnh rằng việc quản lý danh mục mua hàng không chỉ đơn thuần là giao dịch mà còn là một hoạt động chiến lược để tối ưu hóa giá trị và giảm thiểu rủi ro trong chuỗi cung ứng.

Mô hình Kraljic dựa trên hai yếu tố chính:

1. Tác động đến lợi nhuận: Đo lường tầm quan trọng của mặt hàng đối với hoạt động kinh doanh, chẳng hạn như ảnh hưởng đến chi phí sản xuất, doanh thu hoặc khả năng cạnh tranh trên thị trường.
2. Rủi ro nguồn cung: Đánh giá mức độ phức tạp và không chắc chắn trong việc đảm bảo nguồn cung của mặt hàng, bao gồm các yếu tố như số lượng nhà cung cấp, khả năng thay thế, và độ nhạy cảm với sự thay đổi của thị trường.

Dựa trên hai yếu tố này, các mặt hàng được phân loại vào bốn nhóm chính trong ma trận Kraljic:

• Mặt hàng thông thường (Non-Critical Items): Tác động thấp, rủi ro thấp.
• Mặt hàng đòn bẩy (Leverage Items): Tác động cao, rủi ro thấp.
• Mặt hàng chiến lược (Strategic Items): Tác động cao, rủi ro cao.
• Mặt hàng nút cổ chai (Bottleneck Items): Tác động thấp, rủi ro cao.

Việc phân tích và đánh giá hai yếu tố này dựa trên các tiêu chí định lượng và định tính như mức độ phụ thuộc vào nhà cung cấp, nhu cầu thị trường, hoặc khả năng dự trữ, từ đó hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng các chiến lược mua hàng phù hợp cho từng nhóm mặt hàng.
Về tên gọi, mô hình Kraljic còn được biết đến với một số cách gọi khác như ma trận Kraljic, mô hình phân tích mua hàng, mô hình quản trị mua hàng, mô hình ma trận thu mua của Kraljic,...

Các nhóm hàng hóa trong mô hình Kraljic

Mô hình Kraljic phân loại hàng hóa thành bốn nhóm dựa trên hai yếu tố chính: tác động đến lợi nhuận và rủi ro nguồn cung. Mỗi nhóm có đặc điểm và yêu cầu chiến lược quản lý riêng như sau:

Nhóm hàng hóa chiến lược (Strategic Items)

• Đặc điểm: Tác động cao, rủi ro cao; là mặt hàng cốt lõi của doanh nghiệp.
• Ví dụ: Chip điện tử, nguyên liệu độc quyền.
• Chiến lược: Hợp tác lâu dài với nhà cung cấp, ký hợp đồng dài hạn, đầu tư nghiên cứu nguồn thay thế.

Nhóm hàng hóa đòn bẩy (Leverage Items)

• Đặc điểm: Tác động cao, rủi ro thấp; có nhiều nhà cung cấp thay thế.
• Ví dụ: Thép, nhựa, dịch vụ vận chuyển thông thường.
• Chiến lược: Đàm phán giá tốt, tối ưu hóa quy trình, tập trung hóa mua hàng.

Nhóm hàng hóa gây cản trở (Bottleneck Items)

• Đặc điểm: Tác động thấp, rủi ro cao; nguồn cung hạn chế, dễ gây gián đoạn.
• Ví dụ: Phụ tùng đặc thù, linh kiện hiếm.
• Chiến lược: Dự trữ an toàn, ký hợp đồng dài hạn, phát triển nhà cung cấp mới.

Nhóm hàng hóa không quan trọng (Non-Critical Items)

• Đặc điểm: Tác động thấp, rủi ro thấp; dễ thay thế, ít ảnh hưởng kinh doanh.
• Ví dụ: Văn phòng phẩm, vật liệu đóng gói.
• Chiến lược: Tự động hóa đặt hàng, hợp lý hóa quản lý, chọn nhà cung cấp ổn định.

Việc áp dụng chiến lược phù hợp cho từng nhóm hàng hóa không chỉ giúp tối ưu hóa hiệu quả quản lý danh mục mua hàng mà còn tăng cường khả năng cạnh tranh và giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp.

Ưu điểm và hạn chế của mô hình Kraljic

Ưu điểm

1. Phân loại hàng hóa khoa học: Mô hình giúp doanh nghiệp nhận diện rõ vai trò và mức độ ưu tiên của từng loại hàng hóa.
2. Cơ sở xây dựng chiến lược mua hàng: Định hướng các chiến lược phù hợp như đàm phán giá, dự trữ, hoặc hợp tác lâu dài với nhà cung cấp.
3. Tối ưu hóa chi phí và hiệu quả hoạt động: Hỗ trợ doanh nghiệp giảm chi phí, quản lý rủi ro và nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng.

Hạn chế

1. Tính chủ quan: Việc đánh giá tác động đến lợi nhuận và rủi ro nguồn cung phụ thuộc vào nhận định cá nhân, dễ dẫn đến sai lệch.
2. Khó áp dụng cho doanh nghiệp nhỏ hoặc sản phẩm đa dạng: Các doanh nghiệp này thường thiếu nguồn lực hoặc có đặc thù không phù hợp với mô hình.
3. Cần cập nhật thường xuyên: Các yếu tố trong chuỗi cung ứng thay đổi liên tục, đòi hỏi doanh nghiệp phải điều chỉnh thường xuyên để duy trì hiệu quả.

Áp dụng mô hình Kraljic trong thực tiễn

Các bước thực hiện

1. Xác định các mặt hàng cần phân tích: Tập hợp danh sách các mặt hàng mua sắm, xác định vai trò của chúng trong hoạt động kinh doanh.
2. Đánh giá tác động đến lợi nhuận và rủi ro nguồn cung: Sử dụng các tiêu chí định lượng (giá trị, ảnh hưởng tài chính) và định tính (tính sẵn có, phụ thuộc nhà cung cấp).
3. Phân loại hàng hóa vào các nhóm: Dựa trên hai yếu tố chính để phân nhóm: chiến lược, đòn bẩy, cản trở, hoặc không quan trọng.
4. Xây dựng chiến lược mua hàng cho từng nhóm: Phát triển các kế hoạch phù hợp với từng nhóm để tối ưu hóa chi phí và giảm thiểu rủi ro.

Ví dụ minh họa

Ngành sản xuất ô tô

Bước 2:

• Động cơ: Tác động cao, rủi ro cao (không thay thế dễ dàng).
• Lốp xe: Tác động cao, rủi ro thấp (có nhiều nhà cung cấp).
• Vật tư văn phòng: Tác động thấp, rủi ro thấp.

Bước 3: Phân loại vào các nhóm:

• Động cơ thuộc hàng hóa chiến lược.
• Lốp xe thuộc hàng hóa đòn bẩy.
• Vật tư văn phòng thuộc hàng hóa không quan trọng.

Bước 4: Xây dựng chiến lược:

• Động cơ: Ký hợp đồng dài hạn, hợp tác R&D với nhà cung cấp.
• Lốp xe: Đàm phán giá để tối ưu chi phí.
• Vật tư văn phòng: Tự động hóa quy trình mua hàng.

Mô hình Kraljic là một công cụ mạnh mẽ, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chiến lược mua hàng, quản lý hiệu quả danh mục hàng hóa và giảm thiểu rủi ro trong chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, để áp dụng thành công mô hình này, đòi hỏi không chỉ sự hiểu biết lý thuyết mà còn cả kỹ năng phân tích và thực hành chuyên sâu.